विदेशमा गएर ११ वर्षमा कमाएको पैसा सबै चियाखेतीमा, त्यो पनि मोरङमा
- गोपालप्रसाद पोखरेल
साउन २, पथरी (मोरङ) । चियाको व्यावसायिकखेती भन्नेबित्तिकै आमनेपालीले झापा र इलाम जिल्लालाई सम्झने गर्छन् ।
तर, सुगम जिल्ला मोरङको दुर्गम गाउँ सिंहदेवीमा २०५५ सालदेखि स्थानीयवासी नारायण राईले सुरु गरेको चिया खेती हाल आएर पूर्ण व्यावसायिक भइसकेको छ ।
विकासको कुनै पूर्वाधार नभएका बेला १८ वर्षअघि राईले ५० रोपनीमा सुरु गरेको चियाखेती हाल ३०० रोपनीमा विस्तार गरिसकेका छन् । गाउँमा व्यावसायिक कामको कुनै सम्भावना नभएका बेला चियाखेतीमा लाखौँ रुपैयाँ खर्चेका राई बल्ल लगानीबाट चित्त बुझ्न थालेको बताउँछन् ।
वैदेशिक रोजगारमा ओमन पुगेर ११ वर्ष कमाएको सबै आर्जन उनले चियाखेतीमा लगाएका छन् । नारायणले ६ लाख बिरुवाको चिया नर्सरी राखेका छन् । चिया विकास बोर्डले रु. २ लाख अनुदान सहयोग गरेपछि उनी झनै क्रियाशील भएर चियाखेतीमा लागेका हुन् ।
“चार रोपनीमा चियाको नर्सरीमात्र छ ।” उनी भन्छन् ।
अबको १ वर्षपछि २ हजार रोपनीमा चिया विस्तार गर्ने महत्वकांक्षी योजना बनाएका राई चियाको बिरुवाको माग रामेछाप, सिन्धुली र नुवाकोटबाट पनि आएको बताउँछन् । गाउँमा पनि नारायण र उनकी पत्नी बिना खजुम राईको कामलाई पछ्याउने धेरै भइसकेका छन् ।
“सुरुका दिनमा चिया रोप्दा हाँसी उडाउनेहरु पनि अहिले चियाको विस्तारमा लागेका छन् ।” उनी सुनाउँछन् ।
१८ वर्षअघि उराठलाग्दा अनिकाले डाँडामा चिया रोप्दा कहिल्यै खुशी र सन्तुष्टि हुन नसकेको बताउँदै बिनाले भनिन्, “द्वन्द्वको समयमा सबैलाई मिलाएर काम गर्न झनै कठिन भयो ।”
तर पनि राई दम्पती थाकेनन् । उत्तरी मोरङको पहाडी गाउँ, न बाटो थियो न सञ्चार र सुरक्षा । तर पनि राई दम्पतीले चियाबाट प्राप्त सबै कमाइ त्यही डाँडामा खन्याए । अहिले चियाखेती हेर्न आउनेको घुइँचो लाग्न थालेको छ ।
“पैसा त कमाउन सकेको छैन, तर सम्मान र इज्जतबाट नै सन्तुष्ट छु ।” राई भन्छन् ।
राईको “मातृभूमि टी स्टेट” कम्पनीमा हाल रु. ३ करोड ५७ लाख लगानी भइसकेको छ । वार्षिक ४ हजार किलो ग्रिन टी उत्पादन गरिरहेको कम्पनीले आफ्नै प्रशोधन मेसिनबाट प्रशोधित ग्रिन टी (हरियो चिया)को उत्पादन गरिरहेको छ । हरियो चियाको माग उच्च भए पनि मागअनुसार उत्पादन गर्न नसकेको सञ्चालिका बिना खजुम बताउँछिन् ।
चिया बगानमा हाल गाउँकै ३२ जनाले रोजगार पाएका छन् । चियाखेतीमा लगातार लागेका राईलाई २०७१ मा सरकारले राष्ट्रपति सम्मानबाट पुरस्कृत गर्यो । पुरस्कृत भएपछि चियाखेतीप्रति उनको झनै लगानी र उत्साह बढेको छ ।
“धेरै जिम्मेवारी थपिएको छ,” बिना भन्छिन्, “उहाँ त आजभोलि सामाजिक काम र चियाखेती विस्तारमै व्यस्त हुन थाल्नुभएको छ ।”
नारायण राईको दम्पतीले चियाबाट चमत्कार देखाएपछि स्थानीयवासी बुद्धमान राई, डकलसिंह राईलगायत थुप्रै किसानले आफ्नो पाखोबारीमा पैसा फलाउन थालेका छन् ।
“भर्खरै सुरु गरेको छु । राम्रो भइरहेको छ ।” डक सिंह भन्छन् ।
उत्तरी मोरङका साविक ८ वटा पहाडी गाविसमध्ये सबैभन्दा दुर्गम गाउँ विकास समिति हो, सिंहदेवी । विसं २०६८ को जनगणनाअनुसार जम्मा २ हजार ४७८ जनसंख्या रहेको सिंहदेवीमा ५६६ घरधुरी रहेका छन् । तर मोरङका अन्य पहाडी गाविसको तुलनामा निकै समृद्ध मानिएको सिंहदेवी गाविसबाट बसाइँ सर्ने क्रम रोकिएको छ ।
“सिंहदेवीमा जेफाल पर्यटन विकास संस्थाको गठनसँगै घरवास ‘होमस्टे’ सुरु भयो ।” स्थानीयवासी मनोज अधिकारी भन्छन्, “होमस्टे, नगदेबालीको खेतीमा आकर्षण र सडक जोडिएपछि हाल आएर तराईका मानिस यहाँ जग्गा किन्न थालेका छन् ।”
सँगै जोडिएको लेटाङभोगटेनी नगरपालिकाका केही वडामा अझै विद्युतीकरण हुन नसकिरहेका बेला सिंहदेवीमा विद्युत्भार कटौती नहुने गरेको उनी बताउँछन् ।
टिप्पणी
Related News
नीति तर्जुमा र कार्यान्वयनमा सक्रिय श्रम मन्त्रालय
भाद्र ४, काठमाडौँ श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयले वैदेशिक रोजगार, श्रमिक समस्या, सामाजिक सुरक्षालाईपूरा पढ्नुहोस्
